सिरहा सिटी
साम चको साम चको अहिय है ….जोतला खेतमे बैसिय है ….
सबरंग पटिया ओछाबिय है…..
ओई पटियापर क्या क्या जना…..
यस्तै कर्ण प्रिय लोक गीत गाउँदै घरघरै टोल–टोल डुलेर नाचगान र एक ठाउँमा जम्मा भई हर्षाेउल्लाससँग मनाइने दाजु भाई, दिदी बहिनीको मायाको प्रतिकको रुपमा रहेको पौराणिक लोकपर्व सामा–चकेवा धुमधामका साथ मनाइदै छ ।सांस्कृतिक धरोहरको रुपमा रहेका मिथिलाक्षेत्रमा शताब्दीऔंदेखि शहरी तथा ग्रामीण क्षेत्रका साना केटीदेखि लिएर बृद्ध महिलाहरुसम्म सामा चकेवा पर्व बडो निष्ठापूर्वक मनोरञ्जन गरी मनाउने गर्दछन् ।
कार्तिक पञ्चमीदेखि कार्तिक शुक्ल पूर्णिमाको दिन अर्थात १५ दिनसम्म मनाउने यो पर्व बहिनीहरुले दाजुभाईको दीर्घायूको लागि कामना गर्दै श्रद्धाको साथ मनाउने गरेको सिरहाको कृष्णपुरका ७ का रामपरि यादव बताउंछिन् ।उनका अनुसार, काँचो माटोबाट बनेको मानव आकृति, पशुपंक्षीको आकृति काँचो रहियो भने यसलाई सामा भनिन्छ र उक्त आकृति भएको मूर्तिलाई आगोमा पकाइयो भने त्यसलाई चकेवा भनिन्छ ।
सामा भगवान श्रीकृष्ण र जाम्ववतीकी छोरी थिइन् । सकृन्त पंक्षीको रुपमा बहिनीले भाईको दीर्घायू र कल्याणको लागि यो पूजा गर्दछिन् । भाई टिकाको दिनदेखि निष्ठापूर्वक यसको आरम्भ हुन्छ ।
राति राति घरछिमेकीका महिलाहरु एक ठाउँमा जम्मा भई ढक्कीमा सामा–चकेवा लगायत अन्य मूर्तिहरु सजाएर दियोवाली गीत गाउँदै यो पर्व मनाउंन्छ ।
पद्मपुराणमा उल्लेख भए अनुसार भगवान श्रीकृष्णको छोरीको नाम सामा थियो र त्यही बृन्दावनमा चक्रवात नाम गरेको एउटा सुन्दर कुमार बसदथ्यो । सामा र चक्रवात एकआपसमा प्रेम गर्थे ।ती राज्यको महासामन्त चुडक (चुगला) पनि सामालाई चाहन्थ्यो । तर सामाले चुडकको प्रेमलाई अस्वीकार गरेपछि दुष्ट चुकले सामार चक्रवात (चकेवा) को प्रेम प्रसंग भगवान श्रीकृष्णलाई सुनाई दिन्छन् ।
सोही कुरालाई लिएर भगवान श्री कृष्णले आफ्रनी छोरी सामालाई चरा बन्ने सराप दिनुहुन्छ । सराप पाउने वित्तिकै सामा चरीको रुप धारण गर्छिन् र उडेर वृन्दावन तर्प जान्छिन् ।
सामा चरी भईसकेकी थाहा पाएपछि प्रेमी चक्रवात सामाको वियोगमा स्वेच्छाले चराको रुपधारण गर्न पुग्छ, सिरहाको मझौरा निवासी विनीताकुमारी यादव सुनाउँछिन् ।
भगवान श्रीकृष्णको छोरा साम्य राजधानी मथुरा फर्केपछि बहिनी सामा बुवाको सरापले चरी रुपधारण गरेकी थाहा पाए र बाबु कृष्णसँग क्षुब्ध भई सामा तथा चकेवा पुनः मनुष्यरुपमा फर्काउन बृन्दावनमा गएर घोर तपस्या गर्छन् ।
उता चुडकको कारण सामाले दुःख पाएको भनि मथुराका सबैले चुडकलाई समातेर उसको मुख र जुंगा आगो लगाई दिन्छन् । आफुमाथि मथूरावासीले गरेको अन्याय सहन नसकि चुडकले बृन्दावनमा आगो लगाई दिन्छन् ।
त्यसैबेला साम्बले गरेको घोर तपस्याबाट ठूलो हुरीबताससंगै घनघोर पानी पर्दछ । उक्त हुरीबतासले बृन्दावनको एउटा रुख ढलेर चुडकको जीउमा पर्छ । चुडक त्यही रुखबाट किचिएर मर्छ ।
यता साम्बको तपस्याबाट खुशी भएर भगवान श्री विष्णुले पुनः मनुष्य रुपमा वरदान दिएपछि सामा र चकेवा फेरि मनुष्यको रुपमा आउने वरदान दिएपछि सामा र चकेवा फेरि मनुष्यको शरीर धारण गर्दछन् ।
त्यहींबेलादेखि सामाले भनेकी थिइन–‘मेरो भाईले मलाई उद्धार गरेजस्तै जुन बहिनले माटोको सामा–चकेवा बनाएर यो पर्व मनाउंछ उसको भाईको दीर्घायू हुनेछ त्यही परम्पराअनुरुप यो पर्व मनाउन थालेको हो ।
पर्वको अन्तिम दिन गाउँका सम्पूर्ण महिलाहरु एक ठाउँमा जम्मा भई संकलन गरेको अन्नपात र रकमको समाजका मान्यजन र इष्ट मित्रलाई एकत्रित गरेर भोजभतेर नाचगान गरेर मनोरञ्जन गर्ने गरिन्छ ।
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें